Sunday, January 30, 2011

तू ना जाने आस पास है खुदा

  
    फ्रेंचांच्या देशात माझा पाहिलं पाऊल पडलं ते चार्लेस द गौल , paris एअरपोर्ट वर. फ्रांस मध्ये कामानिमित्त मला २ महिने राहायचं होतं , ओळखीचे काही लोक तिथे असल्यामुळे आणि या आधी बराच परदेश प्रवास केला असल्यामुळे तसा मी अगदीच निर्धास्त होतो. मित्रांनी पत्ता आधीच सांगून ठेवला होता त्याप्रमाणे एअरपोर्ट वरून मला "मोपांना" नावाच्या रेल्वे स्टेशन वर जाऊन लुमो ची ट्रेन पकडायची होती. पहिली गोची येथेच झाली. उतरल्यावर सगळीकडे फ्रेच मधले फलक. आणि गावांची नावं तर अशी कि पहिल्यांदा आलेल्याला कळू नये म्हणून मुद्दाम डा विन्ची कोड सारखी क्लीष्ट करून ठेवलेली! शेवटी एकदाचं ते मोपांना (montparnasse ) स्टेशन सापडलं ज्या गाव ला जायचं ते लुमो सुद्धा le mans अशा स्पेलिंग मध्ये स्वताला लपवून बसलं होतं.

    ट्रेन नि मी संध्याकाळी घरी पोचलो . आधीचे मित्र होतेच त्यामुळे १-२ तासातच छान रुळलो. आशिष नावाचा माझा मित्र सकाळी मला बस नि ऑफिस ला घेऊन गेला . मी सगळ्या खाणा - खुणा पाहून ठेवल्या घरासमोरच मोठ्ठा कॅथेड्रल होता हि मोठ्ठी खुण होती. गाव छोटा असलं तरी बस सेवा अप्रतिम होती .
प्रवासामुळे थकला असल्यामुळे मी अंमळ जरा लवकर जायचा विचार केला. तिच ४१ नंबरची बस पकडली आणि एकटाच निघालो . कॅथेड्रल दिसला कि उतरायचं म्हणून खिडकीतून बघत होतो. बराच वेळ झालं कॅथेड्रल काही येईना. शेवटी बस एका ठिकाणी थांबली ड्रायव्हर ला मोडकं तोडकं इंग्रजी येत होता तो म्हणाला हाच लास्ट stop . मनात म्हटलं चायला एवढा मोठा कॅथेड्रल गेला कुठे - "जमि खा गयी या आसमा निगल गया". पण माझी हि फुगलेली विनोदबुद्धी थोड्याच वेळात हवा गेलेल्या फुग्यासारखी होणार होती.

    त्यात म्हटलं याच बस नि वापस जावं तर ती शेवटची बस होती. म्हणजे आता बोंब. बरं बर्याच देशात फिरल्यामुळे माझ्याजवळ अति आत्मविश्वास! फ्रेंच manager सोडून कोणाचाच फोन नंबर नव्हता . बरं येथले पत्ते ईतके विचित्र कि मला आठवेना काल आपणा taxi वाल्याला काय पत्ता सांगितला होता ते! खांद्यावर laptop ची ब्याग त्यात पहिला दिवस असल्यामुळे घेतलेल्या कोर्या diaries , visiting कार्डस एकूण ५ किलो वजन असावं. मग मी उलट्या दिशेनी पायी निघायला सुरुवात केली या बस stop पासून आधीच्या - मग त्याच्या आधीच्या असं करत करत कधी ना कधी कॅथेड्रल दिसेलच या आशेनी. पण एक तासानंतरही ते कॅथेड्रल दिसेना. मग माझी बोबडी वळायला लागली. पब्लिक फोन बूथ मध्ये सुद्धा कसलं तरी कार्ड लागत होता, माझ्याकडे ते देखील नव्हता . देवाचा धावा करायची वेळ आली होती.

    तेवढ्यात सायकल वरून मला एक फ्रेंच विध्यार्थी जाताना दिसला. मी त्याला मदतीसाठी थांबवलं. त्याला मी इंग्रजीत सांगतोय मी कि बाबारे मला कॅथेड्रल ला जायचंय . पण याला माझं एकही अक्षर कळेना. मी खुणा करून सांगितल्यावर त्याला कळलं कि मी कसलस चर्च शोधतोय. याचा नाव "तुसो" बरं का! तर तुसो माझ्यासाठी सायकल वरून उतरला आणि सायकल हातात घेऊन चालू लागला. आम्ही २-३ चर्च समोर जाऊन आलो पण हे नाही ते नाही असंच होत होतं.फ्रांस मध्ये लोक कमी आणि चर्च जास्त कि काय अशी शंका मला यायला लागली.

    र्च चा प्लान फसल्यावर मी त्याला नदी च्या खुणा करून दाखवू लागलो. त्याला काही समजेना. मी रडकुंडीला आलो होतो.तो त्याच्या भाषेत मला धीर देत होता, एव्हाना दीड - दोन तास चालून झालं होता ब्याग मुळे माझी पाठ दुखायला लागली होती, शेवटी विचार आला सरळ पोलीस स्टेशन मध्ये जावं. मी पोचलो नाही म्हटल्यावर कुणी ना कुणी complaint देईलच. पण सुदैवनि पाचच मिनिटात दूर नदी दिसली.

    दीच्या किनाऱ्यावर ते कॅथेड्रल सुद्धा तसच होतं आणि एका बाजूला आमचा घर पण ! तुसो चा इमेल घेऊन त्याला धन्यवाद म्हणून मी घरी शिरलो . घरी आल्यावर मित्रांकडून कळलं कि बस चा जाण्याचा आणि येण्याचा रस्ता वेगळा आहे. ठरवलं काही झालं तरी आता फ्रेंच शिकायचं बस.

    ता त्या घटनेकडे जेव्हा मागे वळून बघतो तेव्हा वाटतं तो मला अचानक मदत करणारा देवदूत तुसो, ( Toussant याला मी बरेच दिवस 'तू संत' असंच म्हणायचो . आता देखील हा माझा फार छान मित्र आहे. ) याला नक्कीच देवानी पाठवलं असणार मदत करायला. पण मग देवानी इंग्लिश बोलणार्याला कां पाठवला नाही असा पण विचार येतो. फ्रेंचांच्या प्रदेशात देवाला कुणी इंग्रजी भाषिक भेटलं नसेल असं विचार करून मी देवाला लक्ष लक्ष धन्यवाद देतो.! काहीही ओळख नसताना केवळ मदत करावी म्हणून १ तास पायपीट करणारा हा "खुदा" पुन्हा एकदा आठवायचं कारण म्हणजे नुकतंच ऐकलेलं हे गाणं -
धुंधला जाये जो मंझिले, इक पल को तू नझर झुका
तेरी किस्मत तू बदल दे , रख हिम्मत बस चल दे
तेरे साथी मेरे कदमो के है निशां, तू ना जाने आस पास है खुदा
तू ना जाने आस पास है खुदा

क्या खूब कहा है खां साहब. वाह ...

Tuesday, April 27, 2010

चीनी माती

    तुम्हाला सांगतो "अमिताभ बच्चन सारखा खोटारडा माणूस मी अजून पर्यंत पहिला नाही. " परवाच TV वर बघत होतो हा महाभाग पांढरे स्वच्छ कपडे घालून चक्क "चीनी कम है, चीनी कम है" म्हणून नाचत हिंडत होता! तुम्हीच सांगा जगात सगळ्यात जास्त लोकसंख्या असणारा देश चीन - तर मग सांगा "चीनी कम है !" हे कसं काय खरं असू शकेल. मला वाटतं कदाचित या वाक्याआधी तो "व्यवहारशून्य " हा शब्द लावायला विसरला असावा. अहो खरच आहे , एखाद्या वेळेस सोंड नसलेला हत्ती सापडेल पण व्यवहारी नसलेला चीनी सापडायचा नाही.

    रं, एखाद्या भांड्यात त्याच्या क्षमतेपेक्षा जास्त धान्य भरलं तर काय होईल ? ते ईकडे तिकडे सांडेल आजूबाजूला पडेल . तसाच काही तरी चीन्यांच  देखील झालं असावं.आता बघा ,हि माझी पाचवी Onsite ट्रीप - इंग्लंड , अमेरिका , फ्रांस नंतर कॅनडा. पण या चारही देशात कुठली गोष्ट अगदी सारखी म्हणून आढळली तर ती म्हणजे चिन्यांचा सुकाळ. अगदी कुठल्याही शहरात जा गोरा माणूस दिसेल नं दिसेल पण चीनी हमखास दिसणारच!  आणि आता तर मी ओटावा मध्ये चायना टाउन च्या बाजूलाच राहतो त्यामुळे स्वतालाच आठवण देत रहावी लागते कि मी कॅनडात आहे चीन मध्ये नाही. 

    चीनी माणूस म्हटला कि एक आकृती डोळ्यासमोर येते बसकं नाक , छोटी देहयष्टी आणि डोळ्यावर चिकटवलेला ८-१० केसांचा समूह ज्याला आपण भिवया असं म्हणू ! चीनी देवाच्या stock मध्ये डोळ्यांची कमतरता असावी हे स्पष्ट दिसतं. म्हणूनच एकाला द्यायचे डोळे दोघांमध्ये share  केले आणि चिन्याला मिचमिचे डोळे मिळाले.

    "चीनी" हा शब्द जरी वाचला तरी माझ्या डोक्यात प्रश्नांचा भुंगा गुणगुण करायला लागतो.
युरोप - अमेरिकेत स्थायिक झालेल्या चिन्यांची नावं डिंग - डॉंन्ग , पिंग - पौंग , हे-हुंग-ते-हुंग किंवा चाऊ- मेन अशी नसून रिचर्ड , थॉमस , फ्रेड असी कशी ? हा अगदी मला अनादी  काळापासून पडलेला प्रश्न त्यातलाच एक.  आमच्याच बिल्डिंग मधल्या फ्रेन्क ला हा प्रश्न मी विचारलं. त्याचा उत्तर अत्यंत मार्मिक होतं. चीन मधल्या एका छोट्या गावातून आलेला हा, कॅनडात येण्याचा एकमेव उद्देश पैसे कमावणे. इथल्या लोकात मिसळता यावं म्हणून यानी ख्रिस्ती धर्माचा स्वीकार केला ,  फा-हुंग-ली वरून हा फ्रेंक -ली झाला. "नावात काय आहे ?" हे shakespeare चं वाक्य एखादा चिनीच खरं करून दाखवू शकतो, उरलेले  आम्ही पामर नाव , जात , धर्म , वर्ण याचा व्यर्थ दुराभिमान घेऊन जन्मभर जगतो - भांडतो आणि  "अस्मिता" असं गोड नाव देऊन मोकळं होतो.
( "तरी बरे हो , भारत विकसित राष्ट्र नाही आणि अजून येथे चिन्यांचा फैलाव झालं नाही , नाहीतर सदाशिव पेठेत आपल्या बाजूला राहायला आलेला "मुकुंद सप्रे" नावचा गृहस्थ चीनी निघावा आणि फडके आजोबा भोवळ येऊन पडावे." )

     चिन्यांमध्ये मुबलक प्रमाणात सापडणारा एक गुण म्हणजे कंजुषी . यांची कंजुषी त्यांच्या नावापासूनच सुरु होते.  "चिमणराव गोवर्धनदास डोणगावकर" वगेरे यासारख्या भारदस्त नावाचा चीनी शोधून देखील सापडायचा नाही. त्यामुळेच मला कधी कधी चीनी लोक हे लेले , नेने यांचे नातेवाईक तर नाहीत ना अशी शंका येते.  सर्व २ अक्षरी एकरांती आडनावांची क्षमा मागतोय  - तुमचं हे बिरूद काढून चिन्यांना दिल्याबद्दल. चीनी माणूस अत्यंत कंजूष आणि व्यवहारी . कुठेतरी वाचलं होतं कि चीनी माणसात आणि भारतीय माणसात कधीच व्यवहार होऊ शकत नाही. कारण चीनी दुकानदार वस्तूचा भाव कमी करत नाही आणि भारतीय मनुष्य भाव कमी केल्याशिवाय  काहीच विकत घेत नाही.

     Terminator , matrix मध्ये दाखवल्या प्रमाणे भविष्यात यंत्रामानवाच राज्य येणार नाही कदाचित, पण चीन्यांच राज्य येण्याची मात्र दाट शक्यता आहे. चीनी मालानी जगातल्या सगळ्या बाजारपेठा केव्हाच काबीज केल्या आहेत. आणि आता सगळ्या लोकांना पण चीनी बनवण्याचा एक कट शिजत असावं अशी मला दाट शंका आहे. बघा ना चीनी मुलीनी अमेरिकन मुलाशी लग्न केलं काय किंवा एखाद्या चीन्यानी सुंदर चिकण्या गो-या  तरुणीशी लग्न केलं काय त्यांना होणारं अपत्य हे चीनी छापखान्यातून छापून आल्यासारखंच चीनी बनावटीचंच  कसं काय निघतं? आणि बाकी कुणाला असेल नसेल चिन्यांचा सगळ्यात मोठा धोका शिवसेनेच्या वाघांना आहे . परवाच वाचलं कि जगात सगळ्यात जास्त वाघ चीन मध्ये मारले जातात म्हणे म्हणून आता फ़क़्त १४०० वाघ राहिले आहेत. बाळासाहेब - राजसाहेब हिंदी भाषिकांविरुद्ध आंदोलनं करायच्या ऐवजी चीन्यांविरुद्ध करा . हा ड्रेगन वाघांना खाऊन कधी नामशेष करेल काही सांगता यायचं नाही.   कुणी तरी त्या माशेलकरांना सांगा रे, हळदीच  कसलं काय पेटंट घेता "सचिन तेंडूलकरचं"  पेटंट घ्या स"चिन" च्या नावात चीनी लोक कधीचेच बसले आहेत "भाई भाई" म्हणता म्हणता कधी सचिन ला घेऊन जातील कळणार नाही.  चीन्यांनो तुम्ही तिबेट घेतला आम्ही काही बोललो नाही  , अरुणाचल प्रदेश चा बराच भाग घेतला आम्ही मुग गिळून गप्प राहिलो , पण स"चीन" ला घेतलेला आम्हाला अजिबात चालणार नाही सांगून ठेवतो.

     वेल म्हणूनच म्हणतो  चीनी माणूस आणि चीन म्हणजे एक विलक्षण कोडं आहे .  आणि जितकं तुम्ही हे कोडं सोडवायला जाल तितके गुंतून पडाल. विश्वास बसत नाही ? मग सांगा बरं बोन-चायना मध्ये चीनी माणसांची हाडं कां वापरतात ते ? (एका दंत कथे नुसार जेल मध्ये मेलेल्या चिन्यांच्या हाडापासून बोन चायना तयार होतं )  किंवा क्रिकेट चा "क" सुद्धा चिन्यांना कळत नसतांना "चायना मन" असा गोलंदाजी चा प्रकार कसा काय आला ?

     बापरे वाचत वाचत तुम्ही शेवटपर्यंत पोचलात. Nobel Price for Patience असं काही असतं तर तुमची नक्की शिफारस केली असती. असो "अजमल कसाब" सारखा मराठी बोलणारा कुणी मराठी भाषिक चीनी असेल आणि तो हा लेख वाचत असेल तर त्याची हात जोडून माफी मागतो.
हा लेख म्हणजे " अज्ञान देवे रचिला पाया , लेख झालासे कळस " असा आहे , त्यामुळे फार कुणी मनावर घेऊ नये अशी माफक अपेक्षा. लेखकाचे नाव "शंतनू देव" असे असल्यामुळे त्यास "अज्ञान देव" असं संबोधित केल्यास माझी काही हरकत नाही.
     ळावे लोभ असावा !
तुमचा शंतनू

वरील पोस्ट मराठी विश्व मधल्या एप्रिल च्या द्वैमासिकात प्रसिद्ध झाली ती मित्र-मंडळींसाठी ईथे प्रकाशित करतोय. या लेखाला प्रकाशित केल्याबद्दल मराठी विश्व आणि संपादक - राजश्री कुळकर्णी यांचे आभार
http://marathivishwa.org/vrutta.html

Tuesday, March 16, 2010

मधु-स्वर्ग

    "फ़क़्त चित्रात शोभून दिसेल असा दिवस " असं जर खरच काही असेल तर तो मागचा रविवार होता. बोच्र-या थंडी नंतर आज तापमान ८ डिग्री पर्यंत जाणार होतं. कुठे बाहेर फिरायला जावं असा विचार करत असतांना वर्तमानपत्रात एक जाहिरात दिसली. ओटावा चं उपनगर असलेल्या "Cumber Land " मधल्या एका शुगर बेरी फार्म ची हि जाहिरात होती. कुतूहलापोटी काय आहे बघावं म्हणून मी जायचं ठरवलं . माझ्या घरापासून साधारण बस ने दीड तास लागला मला पोचायला आणि पुढे पायी १५ मिनिटे.

Tuesday, February 23, 2010

काळ आला होता ...

सहावं पान - काळ आला होता ...

    युष्यातले काही प्रसंग असे असतात जे मनात अगदी दगडावर कोरावं तसे कोरले गेले असतात. नुसत्या आठवणींनी सुद्धा थरकाप उडावा असाच एक प्रसंग माझ्या आयुष्यात आला होता त्याचीच हि गोष्ट !

Monday, February 15, 2010

दुर्दम्य

पाचवे पान - दुर्दम्य

    डा मारला तरी एखाद्या आशिष नावाच्या मुलाला लागेल इतकं common नाव आणि घुळघुळे असं विचित्र आणि उच्चारायला कठीण आडनाव असल्यामुळे स्वाभाविक पणे "गुल्लू" असं टोपण नाव मिळालेला हा ... या गुल्लूचिच हि गोष्ट.

    म्ही दोघे MCA ला सोबत होतो पण काही कारणानी माझ्या आठवणीत याची आणि माझी पहिली भेट पहिल्या semester च्या परीक्षेच्या महिनाभर आधी झाली. संध्याकाळी घरी अभ्यास करत असतांना एक काळी सनी माझ्या घराचा पत्ता शोधत शोधत येऊन थांबली. सनी वरची भांबावलेली बटू मूर्ती आणि

Wednesday, January 27, 2010

ऑल इडीयटस

चौथे  पान - ऑल इडीयटस

    3 idiots बघितला . फारच सुंदर बनवला आहे. घरी आल्यावर पिक्चर चे reviews वाचत होतो. एका २५ - २६ वर्षाच्या मुलीनी लिहिलेला अभिप्राय वाचला. "माझ्या आई-बाबांनी जर हि movie ७-८ वर्षांपूर्वी बघितली असती तर कदाचित आज मी एक engineer न होता एखादी कलाकार असते .. " आणि असेच बर्याच लोकांनी अभिप्राय दिले होते ..
आणि मन तिथेच थांबलं. वाटलं , काहीतरी चुकतंय ....  3 idiots च्या निमित्तानी आपण सरळ आपल्या आई-बाबांना दोष देऊन

Thursday, January 14, 2010

आयुष्य - एक प्रवास

तिसरे पान - आयुष्य - एक प्रवास

गेली अनेक वर्ष , हा अनुत्तरीत प्रश्न माझ्या डोक्यात होता. पण जिथे विचारलं , जिथे डोकावलं , जिथे कुठे शोधलं तिथे तीच चाकोरीतली उत्तरं मिळायची.


"सगळे करतात ! ते वेडे आहेत का ?" किंवा "कधीतरी तर करावंच लागणार नं ! " एक ना अनेक उत्तरं - पण सगळी  एकाच पठडीतले ...